میکوباکتریوم توبرکلوزیس در زیر میکروسکوپ الکترونیک
سِل یک بیماری واگیردار است. باسیل این بیماری میکوباکتریوم توبرکلوزیس یا باسیل کخ نام دارد زیرا که در سال ۱۸۸۲ (میلادی) پرفسور رابرت کخ دانشمند آلمانی آن را کشف کرد. نوعی از این بیماری که به سل گاوی موسوم است، میان انسان و چهارپایان مشترک است.
این بیماری در کشورهای جهان سوم از معضلات بهداشتی است. مرض سل یا توبرکلوز (به اختصار تیبی) یکی از بیماریهای مهلک در جهان است که عامل آن مایکوباکتریومها یا به طور دقیقتر میکوباکتریومهای سلی است. در بیماری سل معمولاً ششها مورد حمله قرار میگیرند، این نوع سل را تیبی ریوی نیز گویند ولی از سایر اعضای درگیر در سل میتوان سیستم عصبی مرکزی، غدد لنفاوی و گردش خون، دستگاه تناسلی و ادراری، دستگاه گوارش و معده، استخوانها، مفاصل و پوست را نام برد. سایر میکوباکتریومها مانند بوویس، افریکنم، میکرتی و کانتی نیز باعث بیماری میشوند ولی نادر هستند. از انواع نشانههای سل میتوان به سرفه مزمن همراه با خلط سینه آغشته به خون، تب، تعریق شبانگاهی و کاهش وزن اشاره کرد. سل را میتوان با رادیوگرافی قفسه سینه، تست پوستی توبرکولین، بررسی میکروسکوپی خلط و کشت میکروبی خلط و مایعات بدن در آزمایشگاه تشخیص داد.
درمان سل مشکل است و به دورههای طولانی و استفاده از آنتی بیوتیکهای متفاوت نیاز دارد همچنین باید رفتار و تماس افراد کنترل شود. گونههای مقاوم به آنتی بیوتیک مایکوباکتریوم در سالهای اخیر درمان سل را با مشکل روبه رو کردهاست.
شیوع بیماری سل در سال ۲۰۰۶. در هر ۱۰۰۰ نفر. قرمزبیشتر از ۳۰۰، نارنجی=200، زرد=200-100، سبز=۱۰۰-۵۰، آبی کمتر از ۵۰ و خاکستری بدون اطلاعات